Naast een dijk feel-good, is Gespleten asfalt voor mij ook een zoektocht naar de oorsprong van feel-good. In de loop der jaren vond ik puzzelstuk na puzzelstuk, maar ik had geen idee hoe ze aan elkaar te leggen. Tot voor kort. Bob Snijders stuurde me het boek ‘The Rise of Superman’ toe met de boodschap: “Jij MOET dit lezen!” Gisteren had ik Ruhetag en zocht ik een plek in het bos om er andermaal in te duiken. Het naslagwerk blijkt de kaft van de puzzeldoos en plots zie ik het grote plaatje. Nu heb ik de verklaring voor mijn liefde voor de fiets, de verklaring voor mijn hunkering naar uitdaging en de verklaring voor de overtuiging dat ik alles kan wat ik wil. Het antwoord is flow. Duizendmaal dank Bob!

THE RISE OF SUPERMAN
Als je jezelf ooit in een fijn gesprek hebt verloren en daardoor de tijd vergat, of zo enthousiast raakte over een project dat de rest van de wereld tijdelijk niet meer bestond, dan heb je aan ‘flow’ geproefd. Het is een zone waarin je zo gefocust bent, dat al het andere verdwijnt. Actie en bewustzijn fuseren. De tijd vliegt. Je zit in een tunnel. Je bent een met je handelen en je prestaties pieken tot ongekende hoogte.

Onderzoek toont aan dat het de symptomen zijn voor buitengewone performances (Maslow, 1970). Ook blijkt dat mensen de gelukkigste momenten uit hun leven met dezelfde termen omschrijven (Csikszentmihalyi, 1991). En telkens is intrinsieke motivatie de drijfveer voor de performance en het geluk. Zo wijzen testresultaten uit dat wij tot vijf keer beter presteren als we iets doen omdat we het zelf willen, dan wanneer we een taak volbrengen vanwege een externe beloning (McKinsey, 2013). In flow – een term die de ondervraagden tijdens het onderzoek van Mihaly Csikszentmihalyi telkens gebruikten om de symptomen aan te duiden – is de actie de beloning.

Of, zoals surflegende Laird Hamilton het verwoordde: “When you’re in that moment, there’s no beginning and no end. It starts off where it left off. When you go that place, there’s no time, and there’s definitely no thought. It’s just pure. You are and it is and that’s why we continually seek it out, and always search for it, and need it. We need it to feel alive and to feel complete and to bring it all into perspective – it just makes everything else fall in line, fall in place. It makes everything else tolerable.”

Flow is een staat van bewustzijn, anders dan we doorgaans gewend zijn. Dat is uit te leggen aan de hand van de tweedeling waarop we informatie verwerken. Enerzijds gebruiken we ons expliciete systeem, waarmee we analytisch handelen en keuzes maken op basis van logica. Daarnaast beschikken we over een impliciet systeem, dat zich vertaalt in intuïtie gebaseerd op vaardigheden, ervaringen en creativiteit. Beide systemen worden in de regel met elkaar vergeleken als ‘bewust’ versus ‘onbewust’ en ‘linker hersenhelft’ versus ‘rechter hersenhelft’. Heel kort door de bocht komt het er op neer dat we door de focus in flow delen van het expliciete systeem uitschakelen en teren op het impliciete.

Zo schakelen we onder andere het volume uit dat ons zelfbewust maakt. En de delen waarmee we tijd in kunnen schatten. Bovendien is de focus in de zone zo krachtig dat het brein stopt met multitasken en we meer informatie verwerken dan ‘normaal’. Daardoor lijkt de tijd stil te staan. Ook de orientation association area (OAA) krijgt het zwaar te verduren. Daarmee bepalen we het verschil tussen ‘ons’ en ‘niet ons’. De gevolgen zijn fenomenaal: “Since flow is a fluid action state, making better decisions isn’t good enough: we also have to act on those decisions. The problem is fear, which always stands between us and all actions. Yet our fears are grounded in self, time, and space. With our sense of self out of the way we are liberated from doubt and insecurity. With time gone, there is no yesterday to regret or tomorrow to worry about. And when our sense of space disappears, so do physical consequences. But when all three vanish at once, something far more incredible occurs: our fear of death – that most fundamental of all fears – can no longer exist. Simply put: if you’re infinite and atemporal, you cannot die.”

Het meest fenomenale van het bovenstaande citaat: in flow bestaat de dood niet alleen niet, we gaan ook niet dood. We maken namelijk enkel perfecte keuzes in de zone. Zonder uitzondering.

Dat heeft simpelweg te maken met hersentraining. Topsporters zijn niet per definitie sneller; ze denken sneller (Kramer, 2011). Door patronen te ervaren, en te herkennen, en weer te ervaren, en weer te herkennen, leren we en kunnen we na verloop van tijd voorspellen wat er gebeurt voordat het gebeurt. Een neurococktail is daar de oorzaak van. In flow zorgt een vijftal neuronen voor de extatische signalen in onze bovenkamer: dopamine, noradrenaline, endorfine, anandamide en serotonine. De geluksstofjes zijn kunstmatig te verkrijgen in vormen van drugs, of te voelen bij verliefdheid, maar ook in flow. In feite is flow puurder en sterker dan wat wij überhaupt pogen te bereiken met drugs. Het is een natuurlijke explosie van genot en de feel-good is zo fijn dat we er meer van willen. Wij zijn gemaakt om verder te gaan dan waar we zijn geweest.

In flow is grenzen verleggen geen probleem. Intrinsieke motivatie – passie en wilskracht – staat samen met uitdaging – fysiek en mentaal – aan de basis van de zone, en daardoor leren we patronen als een malle. Inmiddels zijn we in staat het onmogelijke te verwachten. Alles kan.